Zespół policystycznych jajników (PCOS) to jedno z najczęstszych zaburzeń hormonalnych u kobiet w wieku rozrodczym, dotykające około 10% populacji płci żeńskiej. Odpowiednio dobrana dieta w połączeniu z aktywnością fizyczną odgrywa kluczową rolę w terapii PCOS.
Zarządzanie objawami PCOS wymaga holistycznego podejścia, w którym dieta odgrywa fundamentalną rolę. W tym artykule przedstawimy kompleksowe informacje na temat diety oraz praktyczne przepisy, które pomogą w codziennym komponowaniu zdrowych posiłków.
Wprowadzenie odpowiednich zmian w diecie może znacząco złagodzić objawy PCOS, regulując hormony i zmniejszając insulinooporność.
Kluczowe wnioski
- Odpowiednia dieta pomaga w zarządzaniu objawami PCOS.
- Aktywność fizyczna jest kluczowa w terapii PCOS.
- Zdrowe posiłki mogą regulować hormony i zmniejszać insulinooporność.
- Praktyczne przepisy ułatwiają codzienne komponowanie diety.
- Holistyczne podejście jest niezbędne w zarządzaniu PCOS.
Zespół policystycznych jajników (PCOS) – wpływ na zdrowie kobiet
PCOS, czyli zespół policystycznych jajników, to schorzenie, które nie tylko wpływa na zdrowie reprodukcyjne, ale także na ogólny stan zdrowia kobiet. Jest to jedno z najczęstszych zaburzeń hormonalnych u kobiet w wieku rozrodczym, dotykające około 10% populacji płci żeńskiej.
Objawy i przyczyny PCOS
Główne objawy PCOS obejmują nieregularne miesiączki lub ich brak, problemy z płodnością, nadmierne owłosienie ciała (hirsutyzm), trądzik, wypadanie włosów oraz tendencję do przybierania na wadze. Przyczyny PCOS nie są do końca poznane, ale badania wskazują na kombinację czynników genetycznych, hormonalnych i środowiskowych.
| Objawy PCOS | Przyczyny PCOS |
|---|---|
| Nieregularne miesiączki | Czynniki genetyczne |
| Problemy z płodnością | Zaburzenia hormonalne |
| Nadmierne owłosienie ciała | Czynniki środowiskowe |
Związek PCOS z insulinoopornością
Insulinooporność występuje u ponad 50% kobiet z PCOS i jest kluczowym czynnikiem w rozwoju i nasileniu objawów tego zespołu. Komórki jajników, w przeciwieństwie do innych tkanek, pozostają wrażliwe na insulinę, co prowadzi do zwiększonej produkcji androgenów w przypadku wysokiego poziomu insuliny.
Dlaczego dieta jest kluczowa w leczeniu PCOS
Odpowiednia dieta może znacząco wpłynąć na objawy zespołu policystycznych jajników. Dieta w PCOS, w połączeniu z aktywnością fizyczną, odgrywa kluczową rolę w terapii. Badania wykazały, że zmiany w diecie mogą mieć korzystny wpływ na objawy PCOS oraz na ogólny stan zdrowia.
Wpływ diety na poziom insuliny i androgenów
Odpowiednio dobrana dieta jest fundamentem w leczeniu zespołu policystycznych jajników, ponieważ bezpośrednio wpływa na poziom insuliny we krwi, a tym samym na produkcję androgenów przez jajniki. Szybkie skoki glukozy i insuliny we krwi stymulują jajniki do wydzielania androgenów, co nasila objawy PCOS.
Dlatego kluczowe jest wprowadzenie diety stabilizującej poziom cukru we krwi. Dieta o niskim indeksie glikemicznym jest „złotym standardem” w dietoterapii PCOS, ponieważ pomaga zmniejszyć insulinooporność i poprawić metabolizm węglowodanów.
| Typ diety | Wpływ na PCOS |
|---|---|
| Dieta o niskim indeksie glikemicznym | Zmniejsza insulinooporność |
| Dieta bogata w błonnik | Poprawia metabolizm węglowodanów |
Korzyści zdrowotne odpowiedniego odżywiania
Odpowiednie odżywianie w przypadku PCOS przynosi liczne korzyści zdrowotne: reguluje cykl miesiączkowy, zmniejsza nasilenie trądziku i hirsutyzmu, wspomaga płodność oraz poprawia ogólną jakość życia.
„Wprowadzenie diety przyjaznej PCOS w połączeniu z mądrą suplementacją i zmianami w stylu życia stanowi solidne wsparcie w leczeniu, choć nie należy oczekiwać, że sama dieta całkowicie wyleczy z PCOS.”
Jak widać, dieta jest niezwykle ważnym elementem w leczeniu zespołu policystycznych jajników. Dlatego warto zwrócić uwagę na to, co jemy, i wprowadzić odpowiednie zmiany w naszym codziennym jadłospisie.
Podstawowe zasady diety przy zespole policystycznych jajników
Zastosowanie odpowiedniej diety jest kluczowe w leczeniu zespołu policystycznych jajników (PCOS). Dieta o niskim indeksie glikemicznym jest uważana za „złoty standard” w dietoterapii PCOS. Odpowiednia dieta pomaga w utrzymaniu stabilnego poziomu glukozy we krwi i redukuje objawy związane z insulinoopornością.
Dieta o niskim indeksie glikemicznym
Dieta o niskim indeksie glikemicznym jest podstawą w leczeniu PCOS. Polega ona na wyborze produktów, które powoli uwalniają cukier do krwi, utrzymując stabilny poziom glukozy. Produkty takie jak warzywa, owoce, i pełnoziarniste produkty zbożowe są zalecane.
Odpowiedni bilans makroskładników
Odpowiedni bilans makroskładników jest kluczowy w diecie przy PCOS. Dieta powinna zawierać około 45-65% węglowodanów złożonych, 15-25% białka, oraz 25-35% zdrowych tłuszczów. Taki bilans zapewnia optymalne funkcjonowanie organizmu.
| Makroskładnik | Procentowy udział w diecie |
|---|---|
| Węglowodany złożone | 45-65% |
| Białko | 15-25% |
| Zdrowe tłuszcze | 25-35% |
Kontrola masy ciała
Kontrola masy ciała jest istotnym elementem leczenia PCOS. Nawet niewielka redukcja masy ciała (5-10%) może przynieść znaczące korzyści metaboliczne i hormonalne. Regularna aktywność fizyczna i zdrowa dieta są kluczowe w utrzymaniu prawidłowej masy ciała.
Jak mówi ekspert, „redukcja masy ciała jest jednym z najważniejszych elementów w leczeniu PCOS, ponieważ wpływa na poprawę insulinooporności i równowagę hormonalną.”
Produkty zalecane w diecie przy PCOS
Dieta przy zespole policystycznych jajników powinna być bogata w produkty, które pomagają regulować poziom cukru we krwi. Odpowiedni dobór produktów spożywczych może przyczynić się do poprawy stanu zdrowia kobiet z PCOS.
Węglowodany złożone i źródła błonnika
W diecie przy PCOS zaleca się spożywanie węglowodanów złożonych, takich jak pełnoziarniste pieczywo, grube kasze (gryczana, pęczak, jaglana), płatki owsiane, brązowy ryż i razowe makarony. Te produkty zapewniają powolne uwalnianie glukozy do krwi, co pomaga w utrzymaniu stabilnego poziomu cukru.
Zdrowe źródła białka
Zdrowe źródła białka to chude mięso (drób bez skóry), ryby (szczególnie tłuste ryby morskie bogate w kwasy omega-3), jaja, nabiał (najlepiej pełnotłusty) oraz roślinne źródła białka jak tofu, tempeh i rośliny strączkowe. Spożywanie różnorodnych źródeł białka wspiera ogólne zdrowie.
Korzystne tłuszcze i antyoksydanty
Korzystne tłuszcze w diecie PCOS to oliwa z oliwek, olej lniany, olej z wiesiołka, olej z ogórecznika, awokado oraz orzechy i nasiona (włoskie, migdały, siemię lniane, pestki dyni i słonecznika). Owoce jagodowe (maliny, truskawki, borówki, jeżyny) są szczególnie polecane ze względu na wysoką zawartość antyoksydantów i niski indeks glikemiczny.
Poniżej przedstawiono przykładową tabelę z produktami zalecanymi w diecie przy PCOS:
| Grupa produktów | Przykłady |
|---|---|
| Węglowodany złożone | Pełnoziarniste pieczywo, grube kasze, płatki owsiane |
| Źródła białka | Drób bez skóry, tłuste ryby morskie, jaja, tofu |
| Korzystne tłuszcze | Oliwa z oliwek, olej lniany, awokado, orzechy |
Produkty, których należy unikać przy zespole policystycznych jajników
Zrozumienie, które produkty należy unikać, jest kluczowe dla kobiet z zespołem policystycznych jajników. Odpowiednia dieta może znacznie poprawić stan zdrowia, jeśli unika się pewnych produktów.
Cukry proste i produkty wysoko przetworzone
Cukry proste są szczególnie szkodliwe dla kobiet z zespołem policystycznych jajników, ponieważ powodują gwałtowne skoki poziomu glukozy i insuliny we krwi. Produkty takie jak słodycze, białe pieczywo, słodzone napoje, soki owocowe, gotowe sosy, jogurty owocowe i słodzone płatki śniadaniowe powinny być wykluczone z diety.
Przykładami produktów, które zawierają cukry proste, są:
- słodycze w każdej postaci,
- słodzone napoje i soki,
- jogurty owocowe i serki,
- gotowe sosy i słodzone płatki śniadaniowe.
Niekorzystne źródła tłuszczów
Niekorzystne źródła tłuszczów, takie jak tłuszcze trans i nasycone kwasy tłuszczowe, również powinny być ograniczone. Tłuszcze trans znajdują się w margarynach, wyrobach cukierniczych, fast foodach i gotowych przekąskach. Nasycone kwasy tłuszczowe są obecne w tłustych mięsach, wędlinach, kiełbasach, parówkach, tłustym nabiale oraz oleju kokosowym i palmowym.
Ograniczenie tych produktów pomoże w utrzymaniu odpowiedniego poziomu insuliny i glukozy we krwi, co jest kluczowe dla kobiet z zespołem policystycznych jajników.
Dieta przy zespole policystycznych jajników przepisy – śniadania
Odpowiednio skomponowane śniadanie jest fundamentem diety przy zespole policystycznych jajników. Śniadanie pomaga ustabilizować poziom cukru we krwi i dostarcza niezbędnych składników odżywczych na cały dzień.
Owsianka z owocami jagodowymi i orzechami
Owsianka z owocami jagodowymi i orzechami to doskonałe śniadanie dla kobiet z PCOS. Połącz 40g płatków owsianych z 200ml mleka roślinnego lub krowiego, dodaj garść malin, borówek lub jeżyn oraz łyżkę posiekanych orzechów włoskich i szczyptę cynamonu. Taka kompozycja zapewnia węglowodany złożone, białko i zdrowe tłuszcze, które są niezbędne dla utrzymania równowagi hormonalnej.
Nocna owsianka a’la straciatella
Nocna owsianka to wygodna opcja dla zabieganych osób. Wieczorem wymieszaj 3 łyżki płatków owsianych z odrobiną kakao, 1 opakowaniem jogurtu naturalnego, dodaj 2 posiekane orzechy włoskie i 150g borówek, odstaw na noc do lodówki. Rano będziesz mieć gotowe smaczne i zdrowe śniadanie, bogate w błonnik i antyoksydanty.
Koktajl antyoksydacyjny z jagodami
Koktajl antyoksydacyjny z jagodami to szybkie i odżywcze śniadanie. Zmiksuj 150g mieszanki owoców jagodowych (mrożonych lub świeżych) z 200ml kefiru lub jogurtu naturalnego, dodaj łyżkę siemienia lnianego, opcjonalnie łyżeczkę miodu i szczyptę cynamonu. Ten koktajl jest bogaty w antyoksydanty i błonnik, które wspierają zdrowie kobiet z PCOS.
Inne propozycje śniadań przyjaznych PCOS to jajecznica z warzywami na oliwie, kanapki z pełnoziarnistego pieczywa z pastą z awokado i jajkiem, lub pudding chia z owocami i orzechami. Wszystkie te opcje łączą węglowodany złożone, białko i zdrowe tłuszcze, które są kluczowe dla diety przy zespole policystycznych jajników.
Przepisy na obiady przyjazne PCOS
Zbilansowane obiady są niezwykle ważne w diecie przy PCOS, ponieważ pomagają utrzymać stabilny poziom cukru we krwi. Powinny one zawierać odpowiednie proporcje białka, węglowodanów złożonych i zdrowych tłuszczów.
Pieczona pierś z kurczaka z kaszą i warzywami
To proste i pełnowartościowe danie. Zamarynuj 150g piersi kurczaka w oliwie, czosnku i ziołach, upiecz w piekarniku. Podawaj z 50g ugotowanej kaszy gryczanej i dużą porcją warzyw (brokuł, cukinia, papryka) duszonych na oliwie.
Łosoś z brokułami i brązowym ryżem
To bogate w kwasy omega-3 danie. Upiecz 150g filetu z łososia skroplonego sokiem z cytryny i posypanego ziołami. Podawaj z 50g brązowego ryżu i 200g blanszowanych brokułów skropionych oliwą z oliwek.
Buddha bowl z tofu i warzywami
To opcja roślinna. Podsmaż 150g tofu z przyprawami (kurkuma, czosnek, imbir), ułóż w misce z 50g ugotowanej komosy ryżowej. Dodaj różnokolorowe warzywa (marchew, awokado, szpinak, czerwona kapusta), posyp pestkami dyni i skrop sosem z tahini.
Inne propozycje obiadów przyjaznych PCOS to zupa krem z soczewicy z dodatkiem kurkumy, gulasz z indyka z warzywami i kaszą jaglaną, czy pieczona ryba z warzywami korzeniowymi.
| Danie | Składniki | Wartość kaloryczna |
|---|---|---|
| Kaszotto ze szparagami i cukinią | Kasza gryczana, mięso z piersi kurczaka, szparagi, cukinia | 477 kcal |
| Pieczona pierś z kurczaka z kaszą i warzywami | Pierś kurczaka, kasza gryczana, warzywa | 400 kcal |
| Łosoś z brokułami i brązowym ryżem | Łosoś, brokuły, brązowy ryż | 450 kcal |
Lekkie kolacje dla kobiet z zespołem policystycznych jajników
Dla kobiet z zespołem policystycznych jajników, kolacja powinna być lekką, ale pełnowartościową posiłkiem. Powinna być spożywana co najmniej 2-3 godziny przed snem, aby zapewnić stabilny poziom insuliny w nocy.
Sałatka z tuńczykiem i awokado
Sałatka z tuńczykiem i awokado to doskonała propozycja na kolację. Połącz puszkę tuńczyka w wodzie (120g) z połową awokado, dodaj mieszankę sałat, pomidorki koktajlowe, czerwoną cebulę, skrop sokiem z cytryny i oliwą z oliwek. Podawaj z małą kromką pełnoziarnistego pieczywa.
Przeciwzapalna szakszuka
Przeciwzapalna szakszuka to rozgrzewające danie bogate w przeciwutleniacze. Podsmaż cebulę i czosnek na oliwie, dodaj pokrojoną paprykę i pomidory, przypraw kurkumą i kuminem. Gdy sos się zredukuje, wbij 2 jajka i gotuj pod przykryciem do ścięcia białek.
Zupa krem z soczewicy
Zupa krem z soczewicy to sycąca i bogata w białko kolacja. Ugotuj czerwoną soczewicę (50g) z marchewką, cebulą, czosnkiem i kawałkiem imbiru, dopraw kurkumą i kuminem. Zmiksuj na krem, podawaj z łyżką jogurtu naturalnego i posiekaną kolendrą.
Inne propozycje lekkich kolacji to twarożek z łososiem i warzywami, omlet z warzywami i ziołami czy hummus z warzywami i pieczywem pełnoziarnistym. Twarożek łososiowy ze słupkami warzywnymi i pieczywem to przykład pełnowartościowej kolacji: 125 g twarogu chudego, 25 g jogurtu naturalnego 2%, 50 g wędzonego łosoś, 90 g ogórka, 115 g czerwonej papryki, 80 g marchwi i 35 g chleba żytniego razowego.
- Twarożek z łososiem i warzywami to połączenie białka i zdrowych tłuszczów.
- Omlet z warzywami i ziołami jest bogaty w witaminy i minerały.
- Hummus z warzywami i pieczywem pełnoziarnistym to sycąca i zdrowa opcja.
Zdrowe przekąski w diecie PCOS
Zdrowe przekąski odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu stabilnego poziomu cukru we krwi u kobiet z zespołem policystycznych jajników. W diecie PCOS, odpowiednie produkty mogą pomóc w kontrolowaniu objawów choroby, szczególnie gdy zawierają one balans węglowodanów złożonych, białka i zdrowych tłuszczów.
Mieszanka orzechów i nasion
Mieszanka orzechów i nasion to idealna przekąska dla kobiet z PCOS. Przygotuj własną mieszankę z orzechów włoskich, migdałów, nasion słonecznika i pestek dyni. Dodaj odrobinę cynamonu dla lepszej kontroli glikemii. Porcja to około 30g, czyli garść.
Hummus z warzywami
Hummus z warzywami to sycąca i bogata w białko przekąska. Zmiksuj puszkę ciecierzycy z 2 łyżkami tahini, sokiem z cytryny, czosnkiem i przyprawami. Podawaj z surowymi warzywami pokrojonymi w słupki, takimi jak marchew, ogórek, papryka czy seler naciowy.
Podwójnie kokosowy mus czekoladowy z owocami
Podwójnie kokosowy mus czekoladowy z owocami to zdrowy deser. Zmiksuj awokado z łyżką kakao, odrobiną mleka kokosowego i szczyptą stewii. Posyp wiórkami kokosowymi i podawaj z garścią świeżych owoców jagodowych.
W przypadku ochoty na słodycze, wybieraj te z wysoką zawartością kakao (powyżej 70%) i jedz je z produktem białkowym lub garścią orzechów, co zmniejszy ich wpływ na poziom cukru we krwi.
Napoje i smoothie wspierające leczenie PCOS
Odpowiednio skomponowane napoje i smoothie wspierają leczenie PCOS, dostarczając cennych składników odżywczych. Mogą one pomóc w łagodzeniu objawów zespołu policystycznych jajników, takich jak zaburzenia hormonalne i insulinooporność.
Zielone smoothie przeciwzapalne
Zielone smoothie przeciwzapalne to potężna bomba antyoksydacyjna. Można je przygotować, mieszając garść szpinaku, pół ogórka, kawałek selera naciowego, pół awokado, sok z połowy cytryny i łyżeczkę startego imbiru z 200ml wody kokosowej. Dodanie łyżeczki spiruliny może dodatkowo wzmocnić jego właściwości odżywcze.
Green peanut butter smoothie
Green peanut butter smoothie to sycący napój bogaty w białko. Można go przygotować, łącząc 200ml mleka migdałowego z garścią szpinaku, łyżką masła orzechowego, połową banana, łyżeczką siemienia lnianego i odrobiną cynamonu, a następnie miksując na gładką konsystencję.
Herbata z cynamonem i kurkumą
Herbata z cynamonem i kurkumą to napój o silnych właściwościach przeciwzapalnych. Można ją przygotować, parząc czarną lub zieloną herbatę i dodając pół łyżeczki cynamonu, ćwierć łyżeczki kurkumy, szczyptę czarnego pieprzu (co zwiększa przyswajalność kurkuminy) oraz opcjonalnie łyżeczkę miodu.
Inne korzystne napoje to woda z cytryną i imbirem, napar z mięty, kefir z cynamonem i płatkami owsianymi czy herbata z dziurawca. Wszystkie one wspierają metabolizm i pomagają w utrzymaniu zdrowego stylu życia przy PCOS.
Przykładowy tygodniowy jadłospis w PCOS
Przykładowy tygodniowy jadłospis w PCOS może znacznie ułatwić codzienne planowanie posiłków. Dla kobiet z zespołem policystycznych jajników, dieta odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu objawami i poprawie ogólnego stanu zdrowia.
Plan posiłków na 7 dni
Tygodniowy jadłospis powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb energetycznych kobiety, uwzględniając jej wiek, masę ciała, wzrost i poziom aktywności fizycznej. Plan posiłków na 7 dni powinien zawierać zbilansowane posiłki o odpowiedniej kaloryczności, z rozłożeniem makroskładników: 45-65% węglowodanów złożonych, 15-25% białka i 25-35% zdrowych tłuszczów.
Każdy dzień jadłospisu powinien zawierać 3-5 posiłków, w zależności od preferencji. Śniadanie powinno być spożywane w ciągu 1-2 godzin od przebudzenia, a kolacja co najmniej 2-3 godziny przed snem.
Wskazówki dotyczące przygotowania i przechowywania posiłków
Przygotowanie posiłków z wyprzedzeniem (meal prep) może znacząco ułatwić przestrzeganie diety. Warto poświęcić 1-2 godziny w weekend na przygotowanie podstaw posiłków na cały tydzień, takie jak ugotowanie kasz, pieczenie mięsa czy krojenie warzyw.
W przypadku kobiet z nadwagą, jadłospis powinien uwzględniać umiarkowany deficyt kaloryczny, co pozwoli na bezpieczną redukcję masy ciała w tempie 0,5-1 kg tygodniowo.
Wniosek (226 słów)
Odpowiednia dieta może znacząco wpłynąć na zarządzanie objawami zespołu policystycznych jajników (PCOS) oraz poprawić jakość życia kobiet dotkniętych tą dolegliwością. Wybór odpowiednich pokarmów i strategii żywieniowych może przynieść liczne korzyści, takie jak poprawa wrażliwości na insulinę, redukcja stanu zapalnego i utrzymanie prawidłowej masy ciała.
Kluczowe zasady diety przy PCOS obejmują wybór produktów o niskim indeksie glikemicznym, odpowiedni bilans makroskładników oraz regularne spożywanie posiłków. Wprowadzenie do diety większej ilości warzyw, owoców jagodowych, pełnoziarnistych produktów zbożowych, chudego białka, ryb bogatych w kwasy omega-3 oraz orzechów i nasion może przynieść znaczącą poprawę w zakresie insulinooporności i równowagi hormonalnej.
Efekty diety nie pojawią się natychmiast – potrzeba minimum 2-3 miesięcy systematycznego stosowania zdrowych nawyków żywieniowych, aby zauważyć pierwsze pozytywne zmiany. Cierpliwość i konsekwencja są kluczowe w procesie leczenia PCOS. Ostatecznie, odpowiednio dobrana dieta, w połączeniu z aktywnością fizyczną i zdrowym stylem życia, może znacząco złagodzić objawy PCOS i poprawić jakość życia kobiet.
FAQ
Czy dieta może pomóc w leczeniu zespołu policystycznych jajników?
Tak, odpowiednia dieta może odegrać kluczową rolę w łagodzeniu objawów PCOS, takich jak insulinooporność i zaburzenia hormonalne.
Jakie produkty są zalecane w diecie przy PCOS?
W diecie przy PCOS zaleca się spożywanie węglowodanów złożonych, źródeł błonnika, zdrowych źródeł białka oraz korzystnych tłuszczów.
Czy istnieją produkty, których należy unikać przy zespole policystycznych jajników?
Tak, należy unikać cukrów prostych, produktów wysoko przetworzonych oraz niekorzystnych źródeł tłuszczów.
Jak często powinienem jeść posiłki, aby wspomóc leczenie PCOS?
Zaleca się regularne spożywanie posiłków, aby utrzymać stabilny poziom insuliny i cukru we krwi.
Czy suplementy diety mogą pomóc w leczeniu PCOS?
Niektóre suplementy, takie jak omega-3 czy probiotyki, mogą być korzystne, ale przed ich zastosowaniem należy skonsultować się z lekarzem.
Czy zmiana diety może wpłynąć na owulację u kobiet z PCOS?
Tak, odpowiednia dieta i kontrola masy ciała mogą poprawić owulację i zwiększyć szanse na ciążę.
Zadbaj o swoje zdrowie już dziś i wypróbuj nasze przepisy dostosowane do potrzeb kobiet z PCOS! Może się okazać, że właściwa dieta to klucz do złagodzenia dokuczliwych objawów, z którymi zmagasz się na co dzień. Pamiętaj, że małe zmiany w jadłospisie mogą przynieść wielkie efekty dla Twojego samopoczucia i równowagi hormonalnej.
A Ty, które z tych przepisów wypróbujesz jako pierwsze? Podziel się swoimi kulinarnymi doświadczeniami w komentarzach! Znasz inne sprawdzone dania przyjazne dla osób z PCOS? Udostępnij ten wpis i pomóż innym kobietom, które szukają skutecznych sposobów na lepsze zarządzanie zespołem policystycznych jajników poprzez dietę.