Diety eliminacyjne – kiedy i jak je stosować
Diety eliminacyjne to specjalne plany żywieniowe polegające na wykluczeniu określonych składników z codziennego jadłospisu. Stosuje się je głównie w przypadku alergii, nietolerancji pokarmowych lub innych dolegliwości zdrowotnych. W tym artykule omówimy trzy popularne diety eliminacyjne, ich zastosowanie oraz praktyczne wskazówki dotyczące ich wprowadzenia.
Dieta bezglutenowa
Kto powinien stosować dietę bezglutenową?
Dieta bezglutenowa jest niezbędna dla osób z:
- Celiakią – chorobą autoimmunologiczną, w której gluten uszkadza kosmki jelitowe
- Alergią na pszenicę – reakcją immunologiczną na białka zawarte w pszenicy
- Nieceliakialną nadwrażliwością na gluten – zespołem objawów podobnych do celiakii, ale bez uszkodzenia jelit
Niektórzy ludzie decydują się na dietę bezglutenową z powodu dolegliwości trawiennych, takich jak wzdęcia, biegunki czy bóle brzucha, które ustępują po eliminacji glutenu.
Zamienniki glutenu
Produkty zawierające gluten można zastąpić wieloma zdrowymi alternatywami:
- Mąki bezglutenowe: ryżowa, kukurydziana, ziemniaczana, z tapioki, gryczana, jaglana
- Kasze bezglutenowe: gryczana, jaglana, ryż, quinoa, amarantus
- Makarony: z mąki ryżowej, kukurydzianej, gryczanej lub strączków
- Pieczywo: bezglutenowe lub wypiekane z mieszanek mąk bezglutenowych
- Przekąski: orzechy, nasiona, popcorn, chipsy z warzyw bezglutenowych
Pamiętaj, że wiele gotowych produktów bezglutenowych zawiera dodatki i cukier, dlatego warto czytać etykiety i wybierać te o jak najprostszym składzie.
Dieta bez laktozy
Kto powinien unikać laktozy?
Dietę bezlaktozową powinny stosować osoby z:
- Nietolerancją laktozy – spowodowaną niedoborem enzymu laktazy
- Alergią na białka mleka krowiego (ABMK) – reakcją immunologiczną na białka obecne w mleku
- Chorobami zapalnymi jelit – gdy laktoza może nasilać objawy
Objawy nietolerancji laktozy to najczęściej: wzdęcia, bóle brzucha, biegunka, nudności oraz dyskomfort trawienny pojawiający się po spożyciu produktów mlecznych.
Alternatywy dla nabiału
Na rynku dostępnych jest wiele zamienników produktów mlecznych:
- Mleko roślinne: sojowe, migdałowe, owsiane, ryżowe, kokosowe
- Jogurty: kokosowe, sojowe, migdałowe
- Sery: tofu, sery wegańskie na bazie orzechów
- Masło: margaryny roślinne, pasty z awokado, orzechów
- Śmietanka: kokosowa, sojowa, owsiana
Suplementacja wapnia
Wykluczając nabiał, należy zadbać o odpowiednią podaż wapnia z innych źródeł:
- Produkty roślinne bogate w wapń: tofu, nasiona sezamu, mak, migdały, brokuły, jarmuż
- Wzbogacane produkty: napoje roślinne fortyfikowane wapniem
- Suplementy: po konsultacji z lekarzem lub dietetykiem
Zalecane dzienne spożycie wapnia to 800-1000 mg dla dorosłych. W przypadku diety bezlaktozowej warto rozważyć suplementację, szczególnie u dzieci, nastolatków, kobiet w ciąży i osób starszych.
Dieta niskosalicylanowa
Kiedy jest pomocna?
Dieta niskosalicylanowa może przynieść ulgę osobom z:
- Nadwrażliwością na salicylany – naturalne związki występujące w wielu roślinach
- Zespołem nadwrażliwości chemicznej – reakcją na różne substancje chemiczne, w tym salicylany
- Niektórymi przypadkami astmy, pokrzywki, egzemy – gdy salicylany nasilają objawy
Objawy nadwrażliwości na salicylany mogą obejmować: wysypki skórne, świąd, pokrzywkę, zaostrzenie astmy, bóle głowy, problemy trawienne oraz zmiany nastroju.
Co wykluczyć z diety?
Produkty bogate w salicylany to:
- Owoce: większość jagód, jabłka, cytrusy, winogrona, ananasy, brzoskwinie
- Warzywa: pomidory, papryka, ogórki, cukinia, bakłażan
- Przyprawy i zioła: większość ziół, curry, pieprz, papryka w proszku
- Napoje: herbata, kawa, wino, sok pomarańczowy
- Inne: miód, niektóre orzechy (migdały, pistacje)
Produkty niskosilicylanowe
W diecie niskosalicylanowej można spożywać:
- Owoce: banany, gruszki (obrane), złote jabłka (obrane), arbuz
- Warzywa: sałata, marchew, ziemniaki (obrane), biała kapusta
- Mięso i ryby: większość świeżych mięs i ryb (bez przypraw)
- Produkty zbożowe: biały ryż, makaron z białej mąki, biały chleb
- Nabiał: mleko, masło, śmietana (bez dodatków)
Praktyczne wskazówki przy wprowadzaniu diet eliminacyjnych
- Konsultacja ze specjalistą – przed wprowadzeniem diety eliminacyjnej warto skonsultować się z lekarzem i dietetykiem
- Stopniowe wprowadzanie zmian – nagłe zmiany mogą być trudne do zaakceptowania
- Prowadzenie dziennika żywieniowego – śledzenie spożywanych pokarmów i objawów
- Czytanie etykiet – sprawdzanie składu produktów pod kątem alergenów
- Planowanie posiłków – przygotowywanie listy zakupów i posiłków na kilka dni
- Dbanie o zbilansowanie diety – upewnienie się, że dieta dostarcza wszystkich niezbędnych składników
Podsumowanie
Diety eliminacyjne mogą przynieść ulgę osobom cierpiącym na alergie i nietolerancje pokarmowe, jednak ich wprowadzenie powinno odbywać się pod nadzorem specjalisty. Należy pamiętać, że zbyt restrykcyjne diety mogą prowadzić do niedoborów pokarmowych, dlatego ważne jest, aby dieta była odpowiednio zbilansowana.
Jeśli podejrzewasz u siebie nietolerancję pokarmową, skonsultuj się z lekarzem, który zleci odpowiednie badania i pomoże ustalić plan leczenia.